Εἰς τὴν καλλιέργεια τοῦ ἤθους τῶν ἐλευθέρων πολιτῶν εἶχε θεμελιώσει τὴν προστασία της ἡ ἄμεσος δημοκρατία, γεγονὸς ποὺ σήμαινε σεβασμὸ στοὺς θεσμοὺς τῆς πόλεως∙ ἡ τήρηση τῶν θεσμῶν ἐπέτρεψε στοὺς Ἀθηναίους τὴν ἄμυνα κατὰ τῶν βαρβάρων καὶ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ μοναδικοῦ πολιτισμοῦ τους. «Ἔτι δὲ τοὺς εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἐλευθέρως τεθραμμένους ἐκ μὲν ἀνδρίας καὶ πλούτου καὶ τῶν τοιούτων ἀγαθῶν οὐ γιγνωσκομένους»∙ ἐπὶ πλέον δὲ ὅσοι ἐξ ἀρχῆς ἦσαν ἐλευθέρως ἀνατεθραμμένοι καὶ δὲν κρίνονταν ἀπ’ τὴν ἀνδρεία τους καὶ τὸν πλοῦτο καὶ αὐτὰ τὰ ἀγαθά. «Ἐκ δὲ τῶν λεγομένων μάλιστα καταφανεῖς γιγνομένους»∙ ἀλλὰ ἀπ’ τὸν λόγο τους μάλιστα γίνονταν καταφανῶς γνωστοί. «Καὶ τοῦτο σύμβολον τῆς παιδεύσεως ἡμῶν ἑκάστου πιστότατον ἀποδεδειγμένον»∙ καὶ αὐτὸ ἦταν τὸ σύμβολο τῆς ἐκπαιδεύσεως πιστότατη ἀπόδειξη ὅλων μας. Ἡ παίδευσις διαμορφώνει τὸ ἦθος τοῦ πολίτου καὶ αὐτὸ φαίνεται μόνο μέσα ἀπ’ τὸν λόγο του.